Zapraszamy na wystawę w ramach 30. Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie.
ŚWIATŁO ANAMNEZYwystawa w ramach 30. Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie
lipiec 2021 r.
Galeria Podbrzezie
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
ul. Podbrzezie 3-5
Artyści:
Andrzej Bednarczyk
Tomasz Dobiszewski
Mirosław Filonik
Nadia Issa
grupa not a Number
Włodzimierz Szymański
Ogień w kulturze żydowskiej ma swoje miejsce szczególne – jest bowiem, obok wielu innych funkcji i znaczeń, podstawowym budulcem wszechświata. Tą życiodajną, stwórczą siłę ognia stanowi przede wszystkim światło - symbol nadziei i trwałości, najbardziej, jak chciał Stasiuk, przypominający wieczność. Dla Żydów jego symbolem jest „ner tamid" (dosł. wieczne światło) – zawieszana w synagodze, nad aron ha-kodesz, nigdy niegasnąca lampka, oznaczająca emanację boskości, ale też przypominająca o złotej menorze z czasów Świątyni Jerozolimskiej. Światło oznacza tu pamięć, a zarazem przypomina o obecności Boga w świecie. „Ner neszama" (dosł. światło duszy) - świeca palona w czasie jarcait – to z kolei dowód pamięci o najbliższych zmarłych. Płomień chanukiji podczas święta świateł przypomina natomiast o starożytnym cudzie oliwy (niezbędnej do wytworzenia światła), ale jest też symbolem wolności, syjonizmu, czy wreszcie zuniwersalizowanym wyrazem walki z uciskiem i tyranią.
Światło wyciąga z mroku niepamięci. Jednoczy (a zarazem różnicuje), scala, daje pełnię, pozwala zobaczyć ukryte, choć w nadmiarze oślepia, zaciera kontury, utrudnia poznanie. Wyrażana poprzez światło (a zarazem wzmacniana światłem) pamięć to nierozerwalny składnik żydowskiej tożsamości – tak w aspekcie religijnym, jak i politycznym. Żydowskość z kolei to czynnik przez wieki kształtujący tożsamość Polski – zarówno w wymiarze przestrzennym, jak też osobowym, zbiorowym. A zarazem – szczególnie w ostatnich dekadach – czynnik wypierany, wymazywany, niechciany, bagatelizowany bądź – zależnie od potrzeb – demonizowany.
Anamneza [gr. anamnesis - przypominanie] oznaczać ma w tym kontekście propozycję wyjścia ze stanu zapomnienia (amnezji), z ciemności – ku światłu, które staje się tu swoistym nośnikiem pamięci o utraconym świecie żydowskim. Proces anamnezy dokonywany w dziełach sztuki poprzez działanie światłem jako życiodajną a zarazem jednoczącą stroną ognia, oznaczać może przywoływanie, odtwarzanie, naświetlanie, ujawnianie, odsłanianie, ponowne (za każdym razem odmienne) odkrywanie. To także powrót do obrazów, tekstów, dźwięków – wywoływanych z pamięci własnej lub zapośredniczonej. To przywołanie (nie)obecnego, a zarazem projektowanie doświadczeń przyszłości. To odsłanianie tego, co ukryte czy wyparte, przywracanie utraconej tożsamości.
opis kuratorski: Diana Wasilewska
zamieścił: mp
